استاد ملکیان:
در زندگی فیلسوفانه یک فرد می پذیرد که باورهای او قطعی نیستند. بنابراین یک فیلسوف هیچ گاه دیگری را تکفیر نمی کند و حکم به ارتداد او نمی دهد و او را متهم به فسق و فجور نمی کند. (جلسه 4 از زندگی فیلسوفانه)
پاسخ:
1- اگر هیچ باوری قطعی نیست پس همین سخن استاد هم قطعی نیست و در معرض شک است.
حتی این پیش فرض استاد که "تکفیر و ارتداد بد است" نیز قطعی نیست. خصوصا اگر ارزشها را ما خودمان به جهان پرتاب کرده باشیم.
2- درست است که فیلسوف کسی را تکفیر نمی کند اما کسی که خود را فیلسوف می داند ممکن است مخالفین خود را گرفتار جهل و خرافه و تعصب و پیش فرض می داند. خود استاد مدام خرافه و تعصب و دگم را مقابل زندگی فیلسوفانه قرار می دهد.
3- نژادگرایی یک دیدگاه فلسفی است که در طول تاریخ بشر بیشترین خشونت و قتل و تخریب را به دنبال داشته است. از نظر تاریخی ریشه این دیدگاه باور به برتری انسان اروپایی است. انسان اروپایی از زمانی که پیرو فلسفه های مادی و نسبی گرا شد دچار خشونت نژادی شد.
تعداد کشته های حاصل نژادگرایی با تعداد خشونت حاصل از تکفیر قابل مقایسه نیست.
